Sau 1 năm chia tách tỉnh Thuận Hải thành tỉnh Bình Thuận và Ninh Thuận vào năm 1992; ngày 26 tháng 4 năm 1993, Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận có Quyết định số 350/QĐ-UB về việc thành lập Nhà Bảo tàng tỉnh Ninh Thuận trên cơ sở Phòng Bảo tồn Bảo tàng thuộc Sở Văn hóa Thông tin – Thể thao, chịu trách nhiệm quản lý toàn bộ công tác bảo tồn bảo tàng trên địa bàn tỉnh.
Tuy đã được thành lập, là đơn vị sự nghiệp, có tư cách pháp nhân, có con dấu và tài khoản riêng, nhưng chưa có trụ sở riêng mà phải làm việc tạm thời tại Trung tâm nghiên cứu văn hóa Chăm: số 28, đường Tô Hiệu.
Hơn 13 năm sau khi thành lập, ngày 7 tháng 3 năm 2006 Bảo tàng tỉnh được chia tách thành 02 đơn vị Bảo tàng tỉnh và Ban quản lý Di tích – Danh thắng theo Quyết định số 51/2006/QĐ-UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận . Tháng 9/2009, do yêu cầu xây dựng Trung tâm nghiên cứu văn hóa Chăm, một lần nữa Bảo tàng lại di chuyển đến làm việc tạm tại Trung tâm huấn luyện và thi đấu TDTT tỉnh: số 122 đường 21/8. Đến ngày 16 tháng 12 năm 2008, Ban quản lý Di tích – Danh thắng và Bảo tàng tỉnh lại được sáp nhập thành Bảo tàng tỉnh theo quyết định số 348/2008/QĐ – UBND của Ủy ban nhân dân tỉnh Ninh Thuận cho đến nay.
Từ khi mới hình thành, đơn vị luôn làm việc trong điều kiện cơ sở, vật chất hết sức khó khăn; tổ chức, biên chế vừa thiếu, vừa chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ. Từ chỗ ban đầu chỉ có 4 – 5 cán bộ, đến nay bộ máy tổ chức của Bảo tàng tỉnh ngày càng được củng cố, hoàn thiện, gồm Ban Giám đốc và các phòng chức năng: Hành chính tổng hợp, Bảo tàng, Bảo tồn, Tổ Bảo vệ di tích Tháp Chăm, với 36 cán bộ viên chức trong đó 15 cán bộ viên chức có trình độ đại học, 02 cao đẳng và 04 trung cấp. sự phát triển của đội ngũ cán bộ luôn gắn liền với quá trình phát triển của đơn vị.
Công tác nghiên cứu – sưu tầm, bảo quản từ chỗ chỉ có 309 hiện vật ban đầu trong kho (năm 1992), đến nay đã nâng lên 38.884 hiện vật, với nhiều hiện vật quý, bao gồm nhiều chất liệu, có giá trị điển hình về lịch sử, văn hóa; nhiều đề tài nghiên cứu về các nghề truyền thống, phong tục của dân tộc ít người trên địa bàn tỉnh đã được thực hiện như, nghề Dệt chiếu ở An Thạnh/Ninh Phước, Nghề đan võng ở Khánh Nhơn/Ninh hải và các Lễ Bỏ mả, Lễ ăn đầu lúa mới của người Raglai, Lễ cưới của người Chăm… Ngày đầu thành lập chỉ có 03 khu vực di tích Tháp Chăm là: Hòa Lai, Poklongirai, Porome và Di tích Bẫy đá Pi Năng Tắc đã được cấp bằng công nhận di tích cấp quốc gia, đến nay đã có 14 di tích được xếp hạng là di tích quốc gia và 28 di tích được xếp hạng di tích cấp tỉnh; các di tích đã xếp hạng đều được quan tâm thực hiện tốt chức năng bảo tồn và phát huy giá trị của di tích.
Để tạo điều kiện nâng cao chất lượng hoạt động của Bảo tàng tỉnh, đồng thời tăng cường công tác quản lý, bảo vệ, khai thác và phát huy tốt giá trị di sản văn hóa trên địa bàn tỉnh, đáp ứng xu thế tất yếu với sự phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh, nhu cầu hưởng thụ văn hóa của nhân dân, UBND tỉnh đã đầu tư xây dựng trụ sở Bảo tàng tỉnh tại khu vực Quảng trường – Tượng đài nằm trên đường 16/4. Sau gần 5 năm triển khai thi công, vào ngày 21/02/2012, Bảo tàng tỉnh mới chính thức khánh thành và bàn giao đi vào hoạt động phục vụ khách tham quan, đây là một thành quả lớn, bước tiến vượt bậc trong sự nghiệp Bảo tàng của tỉnh. Bảo tàng tỉnh là một thiết chế văn hóa tiêu biểu, là một trong những công trình khang trang của tỉnh, chỉ sau gần 03 năm đưa vào sử dụng Bảo tàng tỉnh đã tiến hành tổ chức 07 triển lãm chuyên đề thu hút hơn 36.863 lượt khách đến tham quan.
Trong suốt quá trình hoạt động, Bảo tàng tỉnh luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ chính trị và nhiều lần được nhận bằng khen của UBND tỉnh Ninh Thuận. Nhìn lại chặng đường đã qua, Bảo tàng tỉnh luôn tự hào về những gì đã làm được góp phần trong sự nghiệp xây dựng và phát triển văn hóa tỉnh nhà. Với khí thế căng tràn sức sống, Bảo tàng tỉnh tiếp tục phấn đấu vươn lên xứng đáng với tầm vóc, đuổi kịp xu thế phát triển của thời đại, góp phần thực hiện thành công Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “Về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.
Nguồn: http://ninhthuan.tintuc.vn/goc-ninh-thuan/bao-tang-ninh-thuan-qua-trinh-hinh-thanh-va-phat-trien.html